Page 29 - خلاصه مقالات همایش جایگاه زن
P. 29
بنیاد ایرا نشناسی 27
نگره فلسفی متفکران اسلامی به زن
قاسم پورحسن1
برخلاف تصور رایج ،حکمت عملی در فارابی و اب نسینا پیوند نیرومندی با فهم
سرشت ،جایگاه و نقش زن دارد .تدبیر منزل و کوشش برای تدوین نظام خانواده در
اندیشه فیلسوفان اسلامی مورد غفلت قرار گرفته و جایگاه و نقش زن و مرد در تفکر
فلسفی فارابی و ابن‌سینا فهم نشده است .فارابی می‌کوشد تا در بحث حکمت عملی و با
رهیافتی فضیلت محور که انسان محورانه است تا جنسیت محور ،به نقش زن توجه نماید.
اب نسینا نیز همچون فارابی تحت تأثیر آموزه‌های اخلاقی ،دینی تلاش دارد تا از منظر
کارکردگرایانه به این موضوع التفات نماید.
گرچه بررسی میزان تأثیر احکام و آموزه‌های وحیانی بر اندیشه فلسفی فارابی و
ابن‌سینا در موضوع زن ،نیازمند مطالعه و کوشش مستقلی است اما نمی‌توان تأثیر نیرومند
آن را در گسست معرفتی این دو فیلسوف از تست یونانی در این مسئله انکار کرد.
فارابی در «آراء مدینه الفاضله و مضاواتها» انسان را افضل موجودات در نظام هستی
می‌داند (فارابی ،آراء الفاضله و مضاواتها )151 :1995 ،که می‌تواند به افضل مراتب کمال
و سعادت دست یابد .فارابی در فصول‌المدنی از زن با عنوان م ّدبر منزل و ر ّب‌المنزل یاد
می‌کند و او را همانند م ّدبر مدینه م یداند ( فارابی ،فصول‌المدنی)40 :1403 ،
فارابی دست یافتن به فضیلت و سعادت انسان را غایت بنیادین مدینه م یداند .نزد
فارابی لازمه دس تیابی به سعادت ،کسب مبادی دانش نخستین است و این توانایی به نحو
برابر در زن و مرد وجود دارد .وی فطرت و تربیت را دو عامل مهم در حصول سعادت بر
می‌شمارد .فارابی در آراء مدینه‌الفاضله تصریح دارد که جایگاه زن و مرد در مدینه فاضله
یکسان است .علیرغم برتری مرد در خشم و امتیاز زن در «مهر» ،هر دو در نیروهای
اساسی حس و تخیل و جزء برابرند و تمایزات دیگر ناشی از عوارض است (فارابی ،آراء
مدینه‌الفاضله و مضاواتها)95،
.1عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
