Page 33 - خلاصه مقالات همایش جایگاه زن
P. 33
بنیاد ایرا نشناسی 31
اهمیت و جایگاه زن در دوره نوسنگی ایران
(با مروری بر یافت ههای باستان‌شناختی پیکرک‌های آیینی ایزد بانوان)
آرزو قائم‌پناه1
علی بیننده2
در پهنه فلات جغرافیایی ایران از گذشت ههای دور تا امروز شاهد نقش و جایگاه
والای زن در زندگی اجتماعی و قدرت نافذ حضور او در حیات بشری و پیشرفت‌های
تدریجی و ناگهانی او هستیم .در نتیجه کاو شهای باستا نشناختی محوطه‌های معرف
فرهنگ نوسنگی ،پیکرک‌های مختلف انسانی و حیوانی بدست آمده است که پیکرک
زن ،بخش اعظمی از این یافته‌ها را بخود اختصاص می‌دهد .در این دوره از تاریخ ،انسان
تداوم حیات بشر را منوط به ظرفیت باروری زن دریافته و در زایش و خلقت ،زن را
در عیار میراثداری پروردگار ،به مثابه‌ی ایزدبانو انگاشته است .مکشوفات باستان‌شناسی
در عصر نوسنگی نشان داده است که انسان همواره در طول تاریخ برای زن جایگاهی
برجسته و نقشی قدسی قائل بوده است .در تمامی پیکرک‌ها اندا مهای زنانه ،بصورت
اغراق‌آمیزی برجسته‌تر از سایر اندام‌ها (با محوریت ظرفیت بارورانه) نمایش داده شده
است و اغلب پیکرک‌ها فاقد سر هستند (که این مهم نیز ،اهمیت وجود زن را فارغ از
چهرة ظاهری و طبقه اجتماعی آن نشان م یدهد) .به بیانی انسان دوران نوسنگی با خلق
این سنمک‌ها ،جایگاه والای ایزدبانویی و الهه مادر را به مخاطب القا م یکرد‌هاند در این
مقاله علاوه بر میراث ناملموس و پشتوانه خلق این پدیدة ملموس به تکنیک ساخت
هنر تجسمی پیکرک‌های دوران نوسنگی در سه فرم کلی الهه مادر (نشسته ،ایستاده و
الهه باردار لمیده) ،پیکرک‌های مسبک (ایستاده و لمیده) و چکمه‌ای شکل نیز پرداخته
شده است .در آغاز دوره نوسنگی جنس آنها سفالی و پوک بوده و در اواخر دوره
نوسنگی حرارت دیده و پخته شد‌هاند که برخی از آنها نیز منقوش هستند .در این پژوهش
.1کارشناس تعیین حریم دفتر ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی
ghaempanah.arezoo@gmail.com
.2استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان سینای همدان alibinandeh@gmail.com
