Page 149 - خلاصه مقالات همایش جایگاه زن
P. 149
بنیاد ایرا نشناسی 147
واکاوی نمادین مراسم سنتی زنانه «جشن گاز افشان» در خطه گیلان
محمد سلی مپور آبکنار1
سامرا سلی مپور آبکنار2
مراسم گاز افشان یا گاز فروشان در زبان فارسی به «جشن دندانی» شهرت دارد و مه مترین
مناسک گذار زندگی یک کودک نوپای گیلانی (مستقل از جنسیت آن) است .این جشن بومی
توسطوالدینکودکهمزمانباروستناولیندندانکودکصورتم یپذیرد.آنچهاهمیتاین
آیین سنتی را دو چندان م یکند ،مدیریت برگزاری ،تهیه و آماد‌هسازی اقلام مورد نیاز آنست
که بر عهدة مادر و زنان نَسبی کودک م یباشد .این مرحله گذار از دنیای شیرخوارگی و ورود
به دنیای شناخت طع مها و مز‌هها از اهمیت ویژ‌های برخوردار است؛ به نحوی که ابراز شادمانی
خویشاوندان و آشنایان در قالب رق صهای آیینی ظهور و بروز م ییابد .در این خوان گسترده،
علاوه بر خوراک یهای متناسب با اقلیم جغرافیایی گیلان از جمله :برنج بوداده ،حلوای برنج،
آش ترش/آش آلوچه ،میو‌هها و خشکبار بومی ،از ابزارهایی که به صورت نمادین برگرفته
از حرف خاص م یباشند نظیر :آینه ،قرآن (کتاب) ،قلم ،قیچی ،شانه ،آچار ،داروهای گیاهی
(امروزهگوشیپزشکی)...بهرهگرفتهم یشود.براساسباورهایقومیوفرهنگفولکلورخطه
گیلان ،پس از نشاندن کودک در سفره ،نحوه گزینش و انتخاب هر کدام از این اجزا توسط آن به
منزلةشغلیستکهاودرآیندهبرم یگزیند.اینپژوهشبراساساطلاعاتحاصلازگردآوری
مصاحب هها و منابع کتابخان های نگاشته شده و هدف آن بررسی علت و چگونگی برگزاری این
آیین و بازخوانی نمادها و ُکهن الگوهای پیشااسلامی ایران است که در گذر ایام دچار برخی
تحولات معنایی و ساختاری گردیده است.
کلید واژگان :گاز افشان/گاز فروشان ،آیین شکرگزاری ،رویش دندان ،ریش ههای
نمادین ،رقص‌های آیینی.
.1دبیر بازنشسته آموزش و پرورش
.2دکتری مهندسی نساجی ،استادیار پژوهشی (تخصص :رنگرزی و تکمیل) پژوهشگاه میراث فرهنگی
و گردشگری ،پژوهشکده هنرهای سنتی samerasalimpour@yahoo.com
