Page 79 - خلاصه مقالات همایش جایگاه زن

‫بنیاد ایرا ‌نشناسی ‪77‬‬

‫دارالمعلمات از آغاز تا دوره پهلوی اول‬
‫به روایت اسناد شورای عالی معارف‬

‫رحیم روح بخش‪1‬‬

‫تأسیس مدارس دخترانه در عصر قاجاریه در بستر جنبش و فعالی ‌تهای زنان نوگرا در‬
‫عرص ‌ههای جدید نظیر‪ :‬مطبوعات‪ ،‬آموزش‪ ،‬مشارك ‌تهای اجتماعی‪ ،‬حق رای و ‪ ...‬شكل‬
‫گرفت‪ .‬كما اینكه مسئله زنان از این دوره مورد توجه روشنفکران و بعضا مشروطه خواهان‬
‫نیز قرار داشت‪ .‬از این سا ‪‎‬لها به تدریج‪ ،‬علی رغم موانع و محدودی ‌تهای سنتی جامعه‪،‬‬
‫زنان به ویژه در میان اقشار فرادست به عرص ‌ههای مختلف اجتماعی و فرهنگی ازجمله‬
‫آموزش راه یافتند‪ .‬به طوری که در نتیجه جنبش مدرس ‌هسازی و گسترش نظام آموزشی در‬
‫این دوره و فراهم شدن زمینه تحصیل دختران‪ ،‬وجود آموزگا ِر زن و مرکزی برای آموزش‬
‫تخ ّصصی زنان جهت شغل آموزگاری به یک ضرورت تبدل شد‪ .‬صرف نظر از برخی‬
‫اقدامات پراکنده نظیر آموزش دختران متقاضی معلمی در مدرسه فرانکوپرسان ‪-‬یکی از‬
‫مدارس دخترانه فرانسویان در ایران عصر اواخر قاجار‪ -‬آموزش برخی زنان در خارج از‬
‫کشور و ‪ ،...‬تأسیس دارالمعلمات در سال ‪ 1297‬ش مه ‌مترین گام اساسی برای تربیت معلم‬
‫زن به طور رسمی از طرف نهاد حاکمیت تلقی م ‌یشود‪ .‬این رویکرد با تشکیل شورای عالی‬
‫معارف از سال ‪ 1301‬و تصویب قریب ده قانون اعم از اساسنامه دارالمعلمات‪ ،‬برنامه درسی‪،‬‬
‫میزان شهریه محصلان و ‪ ...‬و همچنین چند مرحله اصلاحات و الحاقات آنها و نهایت ًا تبدیل‬

‫دارالمعلمات به دانشسرای دختران در سال ‪ 1315‬دنبال شد‪.‬‬
‫این مقاله به روش توصیفی‪ -‬تحلیلی و با بهره برداری‪ -‬نخستین بار‪ -‬از اسناد‬
‫شورای عالی معارف‪ ،‬حاکی است تأسیس و گسترش مراکز تربیت معلم خاص زنان‬
‫در ایران با عنایت به گستره جغرافیایی‪ ،‬برنامه‌های درسی و ‪ ...‬نقش عمده‌ای در ورود‬
‫زنان به عرص ‌ههای اجتماعی و سیاسی داشت‪ .‬آموزش برخی موضوعات برنامه درسی‬

‫‪ .1‬كارشناس مسئول اسناد شورای عالی آموزش و پرورش‪ ،‬مسئول واحد اسناد شورای عالی آموزش و پرورش‬
‫‪roohbakhsh1965@yahoo.com‬‬