Page 105 - خلاصه مقالات همایش جایگاه زن
P. 105
بنیاد ایرا نشناسی 103
مساجد ،تجلی‌گاه حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی فرهنگی
جامعه در دوره قاجار
(نمونه موردی مساجد ارگ ،منیر السلطنه ،شاهزاده خانم و کوکب سرشار)
مجتبی رضایی سرچقا1
بنابر ملاحظات اعتقادی جامعه ایران در دورة قاجار زنان به ندرت م یتوانستند در
اجتماع و انظار عمومی حضور یابند .مساجد از جمله جاهایی بود که زنان م یتوانستند
از اندرونی عمار تها و خان هها پا را فراتر نهند و به فعالیت بپردازند .نگارنده با تأمل بر
فعالی تهای مذهبی زنان بؤیژه اقدامات آنان به مواردی بر خورده که بانی مسجد ،واقف
زمین و ملک یا حامی سازنده بانویی بیش و کم نامدار بوده که در سکوت منابع تاری خنگاری
رسمی قاجارها ،از لابلای دیوار یهای اندرونی شاهان قاجار و حکام آن دوره ،سربرآورده
و حیات و حضور خود را فریاد زد‌هاند .بررس یهای نگارنده در چند مورد با ذکر جزئیات
نشان م یدهد که اهتمام بانوان در احداث مساجدی چون ارگ( ،مادرشاه) ،منیرالسلطنه،
مسجد شاهزاده خانم و مسجد کوکب سرشار در شهر تهران تجلی عینی حضور زنان در
جامعه است .تاریخچه بنای مساجد ،داد‌ههای جامع هشناختی و مرد مشناختی در این بررسی
نشان م یدهد که هدف بانیان صرف ًا رفع کمبود فضا برای فریضة عبادی نبوده است بلکه
ایفای نقش اجتماعی و حضور در اجتماع مطمح نظر بانیان بوده است .این پژوهش به شیوة
توصیفی -تحلیلی ،بر مبنای اسناد آرشیوی و مطالعات کتابخان های صورت پذیرفته است.
کلید واژگان :اجتماع ،تهران ،زنان دوره قاجار ،احداث مساجد.
.1عضو هیأت علمی بنیاد ایرا نشناسی و دانشجوی دورة دکتری تاریخ (ایران دوره اسلامی) دانشگاه خوارزمی
Mojtaba.rezaiee.1357@gmail.com
